Xuân Diệu đã từng tự hào mà nói rằng: “Ta là một, là riêng, là thứ nhất”. Vậy sao chúng ta có thể thấu hiểu người khác? Sống giữa đời, giữa người, ai ai cũng khao khát nhìn thấy được tâm hồn của những kẻ khác, để không cô đơn, lạc lõng giữa biển người mênh mông, để tìm thấy một tâm hồn tri âm, đồng điệu và cả thấu hiểu những sự khác biệt của tha nhân. Có lẽ, khoa học không thể đáp ứng nhu cầu bức biết ấy của con người khi nó luôn là những công thức rập khuôn, cố định, mà con
người, lòng người có bao giờ trùng khít. Khi đó, phải chăng tri âm là tiếng nói, là khát vọng của văn chương muôn thuở để rồi thứ nghệ thuật ấy mở lại cánh cửa mà Vulcain đã lỡ tay chốt chặt để giúp chúng ta nhìn thấy được tâm hồn của những kẻ khác?
Văn chương nghệ thuật là một hệ thống đồ sộ những hình tượng nhân vật, những con người khác nhau để người đọc thỏa sức chiêm ngưỡng, khám phá. Sự tinh tế, nhạy cảm và tình yêu thương khôn xiết đối với con người tràn đầy trong trái tim thì ngòi bút của anh mới có thể neo chặt trong bến tâm hồn người thưởng thức. Đọc một tác phẩm văn chương đích thực, người ta thấy được những tìm tòi, tâm huyết sáng tạo của nhà văn, nhìn thấy được con người trần trụi, chân thực như nó vốn có. Anh viết cho mình rồi viết cho người cũng từ ấy đặt câu hỏi cho mình, anh đặt câu hỏi cho cõi nhân sinh. Bởi vậy Claudio Magris từng tâm sự: “Văn chương không quan tâm đến câu trả lời do nhà văn đem lại mà quan tâm đến những câu hỏi do nhà văn đặt ra và những câu hỏi này luôn rộng hơn bất kỳ một câu trả lời cặn kẽ nào.” Con người với bản tính tò mò, những câu hỏi đặt ra khoảng trống ấy mời gọi bạn đọc đến lấp đầy để tìm câu trả lời. Hơn hết, với chất liệu ngôn từ và khả năng tưởng tượng vô biên, văn học có thể xuyên qua cả cánh cửa khép kín mà Vulcain nhốt chặt để đến với trái tim con người. Mọi vật trong đời sống có thể có giới hạn nhưng sự sáng tạo trong văn học thì vô biên. Nhờ đó mà mọi góc khuất bí ẩn, sâu kín nhất của con người đều có thể bộc lộ, ta thấu hiểu hơn về những số phận người, về cõi nhân sinh.
Dẫu vậy, suy cho cùng, trái tim của người khác phức tạp, khó đoán vô cùng. Trong khi đó chính nhà văn cũng chỉ là một con người nhỏ bé giữa trần thế. Có những khi anh bất lực, không thể hoàn toàn nắm bắt, thấu hiểu nội tâm vô hình của tha nhân. Văn học giúp người ta phá vỡ rào cản để đến gần với nhau nhưng nó luôn có giới hạn nhất định và vẫn có những mâu thuẫn, bề bộn... không thể giải
quyết. Văn học có thể mở lại cánh cửa mà Vulcain đã lỡ tay chốt chặt để giúp chúng ta nhìn thấy được tâm hồn của những kẻ khác nhưng chỉ có thể ở trong một phương diện nào đó chứ không thể là toàn vẹn. Dù văn chương tìm đến bù đắp những thiếu sót mà con người chưa có nhưng cũng cần con người khi đến với nghệ thuật bằng một trái tim rộng mở, một tâm hồn nhạy cảm, biết lắng nghe thấu hiểu mọi sự. Đôi khi còn đưa ta đi tìm chính mình trong đó nữa, sự lắng nghe chính mình bằng ngôn từ nghệ thuật văn chương. Không ai dám chắc được rằng mình có thể biết hết về mình, họ dựa vào văn chương để tìm tòi về mình. Mục đích lớn hơn cả việc nhìn thấy tâm hồn kẻ khác là thấy mình ở trong người, để từ đó sống ra người hơn.
